سپتیک تانک

در مناطقی که زمین آنها آبکش نبوده و یا قابلیت جذب آن کم باشد، ساده‌ترین سیستم بهداشتی دفع فاضلاب استفاده از «سپتیک تانک» می‌باشد که عبارت است از یک مخزن بتونی که در زیر کف زمین قرار می‌گیرد و مواد فاضلاب در آن جمع می‌شود. ظرفیت سپتیکبه‌گونه‌ای تعیین می‌شود که فاضلاب چندین روز را در خود جای دهد.

1- ساختمان سپتیک تانک
سپتیک تانک از یک مخزن سرپوشیده که از بتن مسلح ساخته شده، تشکیل می‌شود که جهت جلوگیری از نوسانات جریان فاضلاب آن را از دو یا سه انباره مستطیل شکل می‌سازند. این انباره باید بدون منفذ بوده و از مصالحی ساخته شود که امکان زنگ‌زدگی، پوسیدگی و یا فرسایش نداشته باشند. از جمله این مصالح می‌توان به بتن، کاشی لعابی و آجر جوشی اشاره نمود.
طول انباره‌ها معمولاً دو تا چهار برابر عرض سپتیک انتخاب می‌شوند. عمق انباره‌ها نیز در ظرفیت‌های پایین 2/1 متر و در ظرفیت‌های بالاتر تا سه متر است. همچنین سطح فاضلابتا سقف انباره نباید از 30 سانتی‌متر کمتر شود. ورود و خروج فاضلاب از یک انباره به انباره‌ای دیگر توسط سوراخ‌های پیش‌بینی شده در دیوارهای جداکننده آنها و در عمق 30 تا 45 سانتی‌متری در زیر سطح فاضلاب انجام می‌شود تا مواد شناور از انباره خارج نشوند.
به منظور تهویه و خروج گازهای ایجاد شده از تجزیه فاضلاب در فضای سپتیک تانک نیز از لوله‌ای به قطر چهار اینچ استفاده می‌شود و برای آنکه ساکنان ساختمان از بوی نامطبوع خروجی از این لوله تهویه ناراحت نشوند، این لوله را از قسمتی از ساختمان که پنجره نداشته باشد عبور داده و تا ارتفاع 5/1 متر بالاتر از بام ساختمان ادامه می‌دهند. سپس با نصب دو زانوی 90 درجه امتداد دهانه خروجی لوله تهویه به طرف زمین برگردانده می‌شود. شکل 1 نمایی از مشخصات و ابعاد سپتیک تانک‌ها را ارائه داده است.

2- طرز کار سپتیک تانک
طرز کار سپتیک تانک بدین‌صورت است که فاضلاب از یک طرف به آن وارد شده و پس از توقف در آن تجزیه شده و پسآب تولید می‌شود. سپس این پسآب از لوله خروجی سپتیک تانک خارج شده و مقدار کمی از فاضلاب در ته سپتیک باقی می‌ماند. زمانی که ارتفاع لجن موجود در ته محفظه به حدود نصف عمق مخزن برسد، می‌توان آن را تخلیه و تمیز کرد.
3- انتخاب محل سپتیک تانک
در انتخاب محل سپتیک تانک نکات زیر باید رعایت شوند:
- انباره سپتیک تانک باید در محلی قرار گیرد که موجب آلودگی چاه آب، چشمه و یا هر منبع دیگر آب نشود.
- زمان آبکشی خاک نباید از 60 دقیقه در 5/2 سانتی‌متر بیشتر باشد.
- محل سپتیک تانک نباید در محل‌های باتلاقی و یا در معرض سیل باشد.
- طول انباره‌های سپتیک تانک معمولاً سه برابر عرض آن انتخاب می‌شود. عمق مؤثر انباره‌های آن نیز معمولاً 2/1 تا 3 متر است. در هر صورت سطح فاضلاب تا سقف انباره نباید از 30 سانتی‌متر کمتر شود.
- برای خروج گازهای متعفن تولید شده از فعل و انفعالات باکتری‌ها در سپتیک تانک، نصب لوله‌های تهویه به قطر 4 اینچ که تا سقف ساختمان‌های مجاور امتداد یافته ضرورت دارد.

4- نکاتی که در ساختن سپتیک تانک‌ها باید در نظر گرفت
- ساختمان سپتیک تانک: در ساختمان سپتیک تانک باید از مصالح زنگ‌نزن و فاسد نشدنی و ضمناً غیرقابل نفوذ استفاده شود. بدین جهت مصالحی از قبیل بتن، لوله‌های سفالی به قطر بزرگ و فلزاتی که کاملاً احتیاطات لازم درباره آنها شده باشد به کار می‌روند.
- تهویه سپتیک تانک: در سپتیک تانک‌ها به منظور خارج ساختن گازهای حاصل از عمل تصفیه باید وسایل تهویه طبیعی در نظر گرفت. البته منافذی که در محل ورود و خروجسپتیک تانک موجودند شاید منظور فوق را تأمین کنند. با این حال معمولاً لوله تهویه‌ای به قطر 10 سانتی‌متر در نظر گرفته می‌شود. ضمناً برای جلوگیری از افتادن جانوران و یا هر نوع مواد خارجی به داخل تانک روی دهانه لوله توری می‌پیچند.
- آدم‌رو (Manholes): ساختن آدم‌رو از نظر بازدید و تمیز کردن داخل تانک حتماً لازم است.
- مانع تنظیم: به منظور کم کردن سرعت سطحی فاضلاب در قسمت ورودی و همچنین جلوگیری تجزیه و هضم می‌گردند.
- خروج مواد: مواد جامد صعودی ممکن است در ضمن جریان فاضلاب از سپتیک تانک خارج شود. این درست دو عیبی است که موارد استعمال سپتیک تانک را محدود می‌کند.

البته با وارد کردن مواد کلردار به مقدار محدودی در فاضلاب خام می‌توان تا حدودی دو عیب فوق را برطرف نمود. ولی چون مواد کلردار عمل هضم را کند می‌کند و بدین طریق از خارج شدن مواد جامد صعودی جلوگیری می‌نماید نباید در مصرف آن بی‌توجهی نشان داد.